gdzie jest izrael mapa
Jerycho ( arab. أريحا, hebr. יְרִיחוֹ) – miasto położone w pobliżu rzeki Jordan na Zachodnim Brzegu ( Judea ). Jest siedzibą władz jednego z szesnastu okręgów administracji Autonomii Palestyńskiej – muhafazy Jerycho. W 2014 roku liczyło 22 006 mieszkańców [1]. W latach 1949–1967 było okupowane najpierw przez
Izrael - przewodnik turystyczny Izrael to od wieków jeden z najbardziej popularnych turystycznych kierunków na świecie. Miliony wiernych co roku odwiedzają miejsca kultu religijnego i zachwycają się pięknem Izraela. Klimat dawnej Ziemi Świętej jest tu bardzo widoczny, ale sam kraj oferuje dużo więcej. Możemy tu surfować, wylegiwać się na plaży, jeździć na nartach, popijać wino, kosztować pysznych potraw lub bawić się do rana w klubach Tel-Awiwu. A to wszystko w zaledwie setnym państwie pod względem wielkości na świecie. Najważniejsze miasta: (kliknij na zdjęcie aby przejść do przewodnika po mieście) IZRAEL - SPIS TREŚCI Izrael - informacje ogólne i rąbek historii Populacja około 8,9 miliona Stolica Jerozolima Strefa czasowa UTC/GMT +3 - lato UTC/GMT +2 - zima (12:00 w Warszawie = 13:00 w Izraelu) Waluta Nowy szekel izraelski (NIS) 1 NIS = 1,12 PLN 1 EUR = 4 NIS 1 USD = 3,41 NIS ( Język hebrajski Główne miasta Jerozolima, Tel-Awiw, Hajfa, Rishon LeZion (Riszon le-Cijjon), Petah Tikva, Ashdod, Netanya, Beersheba (Beer Szewa), Holon Początki państwa sięgają 1030 roku kiedy Saul zjednoczył izraelskie plemiona. Po niedługim czasie królestwo podzieliło się na dwa organizmy państwowe - Państwo Północne i Królestwo Judy, które wkrótce zostały podbite przez Asyrię i Babilon. Następnie tereny Izraela zostały podbite przez Rzym w 62 roku a w VII wieku przez Arabów. Populacja Żydów na terenach Izraela drastycznie zmalała. Od czasu utraty państwa Żydzi mieli odwieczą ambicję dotyczącą jego odbudowy, co zostało wyrażone w Bibli oraz najważniejszych pismach hebrajskich. Pragnienia zaczęły się spełaniać w 1492 roku, kiedy Żydzi zostali wygnani z Hiszpanii. Wielu z nich wyruszyło z Europy i osiedliło się w Palestynie. Sto lat później duże społeczności żydowskie znajdowały się w Jerozolimie i innych znaczących miastach Palestyny. Kolejny napływ ludności żydowskiej miał miejsce pod koniec XIX wieku - duża część Żydów uciekała do Palestyny przed pogromami w Rosji. Stali się dużą mniejszością w Palestynie i zaczęli coraz głośniej mówić o potrzebie utworzenia państwa żydowskiego. Podczas I wojny światowej Wielka Brytania uznała, że należy utworzyć na terenie Palestyny dom dla narodu żydowskiego i razem z Żydami podbiła Palestynę. W 1922 roku utworzono Brytyjski Mandat Palestyny i zastanawiano się, jak pogodzić obie społeczności. Fale antysemityzmu i II wojna światowa spowodowała napływ kolejnych setek tysięcy Żydów do Palestyny. Na koniec II WŚ 33% mieszkańców Palestyny było Żydami. 29 listopada 1947 świeżo powstała Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła rezolucję o podziale Palestyny na dwa państwa, żydowskie i arabskie. wydzielono granice, rozpisano zalecenia i nakazano Wielkiej Brytanii wcielać je w życie. Z planem nie zgodziła się ludność Arabska, w Palestynie wybuchła wojna domowa, a Anglicy podjęli decyzję o wycofaniu się z Palestyny. 14 maja 1948 Izrael ogłosił niepodległość i został zaatakowany przez sąsiednie państwa arabskie. Żydzi dokonywali masowych zbrodni na Palestyńczykach, których znaczna część uciekła do sąsiednich krajów. Po rocznej walce zawieszono broń i ustalono tymczasowe granice. Cały czas do Izraela emigrowałe znaczne ilości Żydów z całego świata. Populacja Żydów zwiększyła się z 800 tysięcy do 2 milionów w 1958 roku. Na przestrzeni najbliższych dziesięcioleci Izrael kilkukrotnie stawał jeszcze do walki ze swoimi sąsiadami, najważniejsze ze starć miało miejsce w 1967 - po wojnie sześciodniowej Izrael powiększył się o tereny zabrane Syrii i Libanowi, między innymi zamieszkaną przez Palestyńczyków Strefę Gazy. 17 czerwca 1967 przywódcy państw arabskich przyjęli postanowienie mówiące o braku jakichkolwiek kontaktów z Izraelem i jego całkowitą izolację. Napięta sytuacja w Izraelu ma miejsce cały czas. Regularnie dochodzi do napięć i ataków Żydów oraz Palestyńczyków między sobą. Niestety nie widać jakiejkolwiek szansy na poprawę sytuacji. Informacje praktyczne - będąc w Izraelu paszport należy posiadać przy sobie na wypadek kontroli - mimo małej powierzchni Izrael jest bardzo zróżnicowany geograficznie. Znajdziemy tu rozwinięte miasta, góry, setki kilometrów wybrzeża i tereny pustynne - w Izraelu dzień wolny od pracy to sobota, kiedy obchodzony jest szabat. Izraelczycy nie mogą wtedy pracować, jeździć samochodami itd. Tradycyjnie szabat obchodzony jest od zachodu słońca w piątek do zachodu słońca w sobotę. Wtedy miasta są praktycznie wyłączone, kolej nie funkcjonuje, ludzie nie pracują, nie mogą używać elektryczności, przemieszczać się na duże odległości itp. - Izrael to także kultura targowania się – wiadomo, na bazarach targujemy się zawsze i o wszystko! - w Izraelu gniazdka elektryczne są takie same jak w Polsce - kuchnia żydowska to, pisząc w skrócie, oryginalne połączenie kuchni śródziemnomorskiej, arabskiej i tureckiej. Najpopularniejsze dania kuchni żydowskiej to humus (pasta z ciecierzycy), falafel (smażone kulki, najczęściej z ciecierzycy), shawarma (grilowane mięso) i pita (charakterystyczne chlebki). Wiza do Izraela Wiza do Izraela - praktyczne informacje na 2021 rok. Na podstawie obowiązującej, dwustronnej umowy polsko-izraelskiej, obywatele RP mogą przebywać na terenie Izraela do 90-ciu dni bez posiadania wizy. Przekraczając granicę, w paszport zostanie nam wbita pieczątka (lub otrzymamy ją na specjalnej karcie), która będzie potwierdzeniem zgody na nasz pobyt. Niestety, ale dość powszechną praktyką stosowaną przez służby graniczne Izraela, jest wbijanie w paszport zgody na pobyt krótszy niż wynikające z umowy 90 dni (zazwyczaj jest to 30 dni) - bądźmy uważni i sprawdźmy, na jaki okres czasu otrzymaliśmy zgodę. Kontrola na lotnisku Tym, co może zszokować turystów są możliwe dokładne kontrole na lotniskach w Izraelu, zarówno podczas przylotu jak i wylotu. W internecie znajdziecie dziesiątki historii o pracownikach lotniska, którzy potraili trzymać turystę godzinami, zadając mu dziesiątki pytań i próbując weryfikować jego odpowiedzi. Znane są również historie, kiedy służby nie wypuszczały z lotniska turystów, którzy przylecieli do Izraela na kilka godzin, trafiając na bardzo tani wylot rano i powrót wieczorem. Nie ma tu żadnej reguły, odprawy zazwyczaj nie są długie, jednak izraelskie służby regularnie odbytują turystów na różne pytania. Spodziewaj się rozmowy, jeżeli w paszporcie masz np. wizę do Egiptu lub pieczątki z innych, arabskich krajów. Aby uprościć odprawę, miej przy sobie wydrukowane potwierdzenie rezerwacji noclegu, bilet powrotny, ułóż sobie w głowie kilka zdań na temat tego, co chcesz w Izraelu robić i zobaczyć. W większości przypadków nie ma żadnych problemów, zawsze jest jednak mała szansa, że to właśnie Ciebie będą dokładnie przepytywać. Zdecydowanie warto być na lotnisku wcześniej, niż jest to zalecane. Na oficjalnych stronach lotnisk w Izraelu podany jest zalecany czas przybycia na lotnisko - minimum 3 godziny przed wylotem. Dostosuj się do tego i nie przyjeżdżaj później. Problemy z pieczątkami Izraela w paszporcie W trakcie kontroli paszportowej po przybyciu do Izraela, koniecznie poprośmy o wystawienie (zamiast pieczątki) stempla blankietowego, czyli na osobnym papierze, którego nie wczepia się do paszportu. Taka forma wizy do Izraela na szczęście staje się normą i niedługo będzie jedynym rodzajem wizy na wszystkich przejściach granicznych w Izraelu. Z powodu napięć politycznych, mając w paszporcie pieczątkę z Izraela, nie zostaniemy wpuszczeni do wielu krajów arabskich, do Kuwejtu, Jemenu Libanu czy Syrii. Więcej informacji oraz lista państw dostępna jest w naszym artykule Kłopotliwa pieczątka, czyli gdzie nie wjedziemy ze stemplem z Izraela. Znajomość języka angielskiego Do niedawna językiem urzędowym był w Izraelu język hebrajski oraz arabski. W 2018 roku zniesiono język arabski, obecnie jedynym urzędowym językiem w Izraelu jest język hebrajski. Znajomość języka angielskiego podobna jak w Polsce - zna go spora część młodzieży, gorzej ze starszymi osobami, z których spora część, ze względu na pochodzenie, zna język rosyjski lub polski. Znaki drogowe w miejscach turystycznych dostępne są zazwyczaj w języku hebrajskim, arabskim i angielskim. Poza turystycznymi obszarami wyłącznie hebrajsko-arabskie. Z informacjami przydatnymi dla turystów, takimi jak restauracyjne menu lub rozkłady jazd jest podobnie - angielski znajdziemy w popularnych turystycznie miejscach, w innych miejscach może być problem. Bankomaty i gotówka - waluta Izraela to nowy szekel izraelski. Walutę najlepiej wymieniać w bankach lub dużych kantorach po uprzednim dokładnym przeliczeniu kursu. Mogą się one bardzo różnić w zależności od miejsca - wbrew pozorom Izrael jest drogi! Koszty możemy zbić śpiąc w hostelach lub guesthousach, jedząc w miejscach przeznaczonych nie dla turystów, a dla miejscowych oraz kupując na bazarkach oraz pchlich targach Bezpieczeństwo w Izraelu Nieustanny konflikt z sąsiednimi krajami oraz Palestyńczykami powoduje, że Izrael stale narażony jest na bombardowania i zamachy terrorystyczne. Należy jednak mieć na uwadze, że zamachy nie są kierowane w stronę turystów, tylko w kierunku przedstawicieli władz. Najbardzej narażone są miejsca sporne, czyli Strefa Gazy oraz Zachodni Brzeg (zwłaszcza miasto Jerycho i okolice) - do nich turyści raczej nie zaglądają, a do samej Strefy Gazy mają zakaz wstępu. "Tradycyjna" przestępczość jest marginalna, do napadów i rabunków dochodzi w Izraelu rzadziej niż w większości państw Europy, wskaźniki przestępczości są w Izraelu jednymi z najniższych na świecie. Spodziewaj się jednak widoku uzbrojonych służb w miastach, a na wejściach do galerii handlowych, garaży czy większych sklepów licz się z uzbrojoną ochroną, która zajrzy do Twojego plecaka lub torby, którą przy sobie masz. Wybierając się na odludzie i chcąc zboczyć z turystycznych szlaków, uważaj na pola minowe. Znajdują się zwłaszcza na granicach Izraela. Informują o nich tablice ostrzegawcze. Szacuje się, że rozbrojenie wszystkich pól minowych w Izraelu zamie dziesiątki lat. Telefon w Izraelu i dostęp do internetu W Izraelu nie ma problemów z dostępem do Internetu, na każdym kroku znajdziemy restauracje czy kawiarnię z siecią wifi. Na miejscu możemy kupić kartę SIM z ofertą prepaid (dostępne praktycznie w każdym kiosku). Średnie oferty to 30 NIS za 5 GB danych. Transport wewnątrz Izraela Podróżując po Izraelu należy wziąć pod uwagę sytuację polityczną jaka w danym momencie panuje w kraju, ponieważ czasem niektóre rejony mogą być zamknięte dla podróżnych. Warto przed wyjazdem przejrzeć ostrzeżenia dla podróżnych polskiego MSZ. Oprócz tego zaleca się sprawdzenia lokalnych świąt, gdyż np. podczas Szabasu od zachodu słońca w piątek do zachodu słońca w sobotę w Izraelu nie jeżdżą autobusy i pociągi (Wyłączając Hajfę, Nazaret i Eilat). Nie zdziwicie się również na widok uzbrojonych żołnierzy, którzy bardzo często podróżują transportem publicznym, w szczególności autobusami. Najwięcej spotkacie ich w niedzielę przed 10 rano, podczas powrotów do baz. Izrael jest małym krajem, dzięki czemu pokonywane odległości wewnątrz kraju nie są duże i czasochłonne. Drogi w Izraelu i przepisy drogowe Drogi w Izraelu są dobrej jakości. Znaki drogowe są po angielsku. Nie jest wymagane międzynarodowe prawo jazdy - władze Izraela uznają polskie prawo jazdy. Jeżeli chcemy jeździć po Izraelu własnym samochodem, obowiązkowo musimy posiadać tzw. zieloną kartę (międzynarodowe ubezpieczenie komunikacyjne). Od listopada do marca światła mijania są obowiązkowe. W Izraelu jest 6 płatnych autostrad oraz płatny tunel pod wieżą Carmel. Opłata pobierana jest automatycznie na podstawie elektronicznych skrzynek albo tablic rejestracyjnych. Ograniczenia prędkości w terenie zabudowanym: 50 km/h poza terenem zabudowanym: 80 - 90 km/h na autostradach: 110 km/h W Izraelu działają wszystkie największe wypożyczalnie tj. Sixt, Avis czy Hertz. Oprócz tego na rynku istnieją również mniejsze, lokalne firmy jak Elan, Traffic czy Tamir. Jeżeli nie posiadamy wizy, będziemy musieli dodatkowo dodać do ceny wynajmu podatek VAT. Oprócz tego lokalny rząd wymaga dodatkowego ubezpieczenia, które mocno podnosi koszty wynajmy. Koszt takiego ubezpieczenia to wydatek rzędu od 20 USD za dzień. Kolej w Izraelu Sieć kolejowa w Izraelu zrobiła w ciągu ostatnich kilku lat ogromny postęp. W kolej zainwestowano miliony dolarów, dzięki czemu jest w zdecydowanie lepszym stanie niż kolej w Polsce. Przewoźnikiem jest narodowe Israel Railways ( Sieć połączeń kolejowych w Izraelu (mapa). KOLEJ W IZRAELU - PRZYKŁADOWE TRASY I CENY (1 NIS = 1 PLN) Trasa: Długość jazdy: Cena za bilet w jedną stronę: Cena za bilet tam+powrót: Tel Awiw - Haifa 1,5h 32 NIS 51 NIS Tel Awiw - Jerozolima 1,5h 23,5 NIS 37,5 NIS Tel Awiw - Beer Sheva 1,5h 31,5 NIS 50,5 NIS Tel Awiw - Rishon LeZion 0,5h 15 NIS 24 NIS Haifa - Jerozolima 2,5h 50,5 NIS 81 NIS Haifa - Beer Sheva 2,5h 62 NIS 99 NIS Jak widać w powyższej tabeli, kupując bilety warto od razu kupić przejazd tam+powrót (20% zniżki). Kolej w Izraelu nie jeździ w soboty. Kursuje za to normalnie w niedzielę. Przejazdy koleją w Izraelu są droższe od autokarów, ich cena nie jest jednak niedostępna dla Polaka. Autokary i autobusy w Izraelu Autobusy w Izraelu to najszybszy i najtańszy środek transportu. Ilość połączeń jest rozbudowana. Problem jednak w tym, że sieć połączeń rozbita jest na wiele firm, przez co ustalenie trasy i kupno biletów może wydawać się problemem. Aby ułatwić sprawę, uruchomiono rządową stronę zbierającą trasy wszystkich przewoźników ( - niestety strona jest wyłącznie po izraelsku. Z pomocą przychodzi prywatna strona, oferująca to samo - wspólną wyszukiwarkę połączeń dla większości przewoźników - Bilety można kupować przez internet lub bezpośrednio u kierowcy. Cena zależy od przewoźnika, przejazdy autobusem w Izraelu są tańsze niż podróżowanie koleją. Poniżej przedstawiam pokrótce największych przewoźników w Izraelu: Egged - największy przewoźnik w Izraelu (i jedna z największych firm przewozowych na świecie). Pokrywa swoją siecią około 60% powierzchni kraju. Dan - drugi największy przewoźnik w kraju. Działa głównie w Tel Awiwie oraz na kilku liniach do Jerozolimy i Shomoron. Metropoline - obsługuje międzymiastowe połączenia do Beer Sheva i do Negev. Ponadto działa w regionie Dan. Veolia - obsługuje połączenia z Ashdod, Tiberias i z Modi'in. EggedTa'avura - działa na północy regionu Negev oraz na terenach miejskich Netanya, Ashdod i Ashkelon. Superbus - jest głównym przewoźnikiem w regionach Ramla i Lod. Nateev Express - działa w regionach Netanya i Hadera a także w Upper Galilee. Kavim - działa w regionach Petah Tikva i Kiryat Ono a także w regionie Gush Dan. Metrodan - obsługuje podróżnych w Beer Sheva. Nazareth United Bus Services - działa w Nazarecie. Illit - obsługuje połączenia do Beitar Illit. Izrael - ciekawostki Planując wyjazd do Izraela pamiętajmy o sobotnim szabasie. - Izrael posiada największa liczbę muzeów przypadających na mieszkańca - Izrael to jedyna demokracja na Bliskim Wschodzie - Izrael ma największą koncentrację firm technologicznych na świecie, nie wliczając Doliny Krzemowej - klej na znaczku pocztowym w Izraelu jest koszerny Izrael - przydatne linki Przydatne strony o Izraelu. – oficjalna, turystyczna strona Izraela (ENG) - strona internetowa Israel Railways Ostatnia aktualizacja: comments powered by W miesiącu listopad, maksymalna temperatura to 76°F a minimalnatemperatura to 65°F (a średnia temperatura 70°F) Klimat jest przyjemny w tej miejscowości w listopad. Z tylko 1.2in powyżej 2 dni, deszcze może być rzadki w twojego urlopu! Przy idealna pogoda, listopad jest wskazanym miesiącem aby wyjechać do tej miejscowościIzrael położony jest w południowo-zachodniej części Azji, na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego (linia brzegowa 230 km). Na północy Izrael graniczy z Libanem, na północnym-wschodzie z Syrią, na wschodzie graniczy z Jordanią, na południowym zachodzie z Egiptem. Na południu państwa znajduje się morze Czerwone (linia brzegowa ma długość 12 km). Długość państwa z północy na południe wynosi 470 km, a ze wschodu na zachód w najdłuższym miejscu– 135 km. Całkowita długość granic Izraelu wynosi 1125 km. Powierzchnia Izraela wewnątrz granic i linii zawieszenia broni, włączając terytorium autonomii palestyńskiej, wynosi 27,8 tys. km2, z których 6,22 tys. km2 należą do Judei, Samarii i Strefy Gazy, zajętych przez Izrael podczas wojny w 1967 roku. W Izraelu wyodrębnić można cztery regiony geograficzne: – równina nadbrzeżna – wzgórza – rów Doliny Jordanu – pustynia Negew Izraelska równina nadbrzeżna Równina przybrzeżna Równina nadbrzeżna – jest równiną ciągnącą się wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego od granicy z Libanem na północy do Strefy Gazy na południu i z górą Karmel obok Zatoki Hajfa. Jest ona wąską równiną, od 5 km obok granicy z Libanem do 40 km w Strefie Gazy. Równina nadbrzeżna jest dosyć płodną i wilgotną krainą, która historycznie była częstym Źródłem malarii. Teren równiny stanowi najżyźniejszy obszar rolniczy kraju, uprawiane są tutaj rośliny cytrusowe i winogrona. Rejon ten jest rozdzielony na pięć osobnych części. Galilea Zachodnia rozciąga się od Rosz ha-Nikra na Północy do miasta Hajfa na południu. Jest to bardzo płodny region, linia brzegowa Zalewu Hajfa jest bardzo poszarpana, z dużą liczbą niewielkich półwyspów. Pozostała część linii brzegowej jest mniej poszarpana i brak w niej portów naturalnych. Na południu od Hajfy znajduje się region Hof ha-Karmel (Równina Karmel), rozciągająca się wąskim pasem (szerokości 1-4 km) do miasta Zichron Jaakov. Na południu znajduje się Równina Szaran, rozciągająca się do strumienia Jarkon i do miasta Tel-Awiw – to najgęściej zaludniony obszar Izraela. Na południu do Nahal Szikma rozciąga się Centralna Równina Przybrzeżna. Najbardziej południowa część przybrzeżnej równiny rozciąga się do Strefy Gaza i znana jest jako Szafela, Równina Żydowska lub Negew Zachodni. Wzórza Centralne Widok na dolinę i Morze Śródziemne Na wschodzie od Równiny nadbrzeżnej rozciąga się pas gór i wzgórz. Na północy góry te tworzą płaskowyż (wyżynę) Galilea (która dzieli się na górną i dolną) – równina leżąca na wysokości 600-700 metrów, z najwyższym szczytem – górą Meron (1208 metrów). Góry te mają fałdowaną formę, jednak w płaskorzeźbie ta fałdowość nie jest wyrażona. Na południu od Galilei, na ziemiach zachodniego wybrzeża rzeki Jodran, znajdują się wzgórza Samarii o wysokości około 800 metrów, które rozdzielone są licznymi żyznymi dolinami. Na południu Jerozolimy, też na ziemiach wybrzeży zachodnich, znajdują się wzgórza Judei, z najwyższym szczytem, górą Hewron. Wielkie Rowy Jordańskie Na wschodzie od pasa wzgórz centralnych znajduje się Rów Doliny Jordanu, część Wielkiej Doliny Ryftowej, rozciągającej się na 6500 km od Syrii do Afryki Wschodniej. W Izraelu w dolinie tej znajduje się rzeka Jordan, Kineret (ważne źródło wód słodkich) i Morze Martwe. Rzeka Jordan jest największą rzeką Izraela, jej długość wynosi 322 km. Rzeka bierze swój początek w miejscu złączenia się rzek Dan, Banias i Hasbani na górze Hermon na grzbiecie Antyliwan i toczy się na południe przez dolinę Hula do Morza Galilejskiego. Na południu tego jeziora płynie rzeka Jordan, tworząc granicę państwową pomiędzy brzegiem zachodnim i Jordanią i wpada w bardzo słone Morze Martwe, otoczone żydowską pustynią z zachodu. Morze Martwe znajduje się 420 metrów poniżej poziomu morza – to jest najniżej położony punkt na kuli ziemskiej. Na południu od Morza Martwego dolina ryftowa rozpościera się jako dolina Arawa, która nie zawiera rzek stałych, aż do zatoki Arabskiej Morza Czerwonego. Pustynia Negew Pustynia Negew Pustynia Negew, położona w południowej części Izraela, zajmuje ponad połowę powierzchni całego kraju i obejmuje obszar 12 tyś. km2. Pustynia Negew, będąc przedłużeniem pustyni Synejskiej, tworzy duży trójkąt z podstawą wzdłuż linii pomiędzy miastem Beer Szewa, Morzem Martwym i wzgórzem Judei, z wierzchołkiem obok miasta Ejlat w południowej części kraju. Unikalną cechą tego regionu są przypominające kratery formacje zwane „mahtesz” – Mahtesz Ramon, Mahtesz Gadol i Mahtesz Katan. Pustynia łączy się z innymi regionami kraju, obejmując niziny na wschodzie, wzgórza w środku i Dolinę Arawa na zachodzie. Na terytorium pustyni wyodrębnia się pięć ekoregionów – północny, zachodni, centralny Negew , wysokogórski i Dolinę Arawa. Góra Ramat ha-Negew znajduje się na wysokości od 370 i 520 metrów powyżej poziomu morza, temperatury w zimie i latem są tutaj najbardziej ekstremalne. Terytoria te otrzymują około 10 mm opadów rocznie, zaś gleby są mało wydajne i słone. Opady w Dolinie Arawa na granicy z Jordanem wynoszą około 50 mm wody rocznie.Oto historia konfliktu na Bliskim Wschodzie. 11 października 2023, 9:49. Konflikt między Izraelem a Palestyną, który zaognił się w sobotę, trwa od dekad. W tym czasie terytoria zajmowane przez Palestyńczyków znacznie się skurczyły. Kiedy w 2007 r. uciekający się do terroru Hamas przejął kontrolę nad Strefą Gazy, Izrael
Na trzynastu członków pierwszego rządu Izraela, sześciu pochodziło z Polski. Żydzi z Polski stanowili także znaczną część kadry dowódczej oraz służb specjalnych państwa, które powstało w Palestynie przed 60 laty. Jednak odpowiedź na pytanie, skąd się wziął Izrael w zamieszkałej głównie przez Arabów Palestynie wcale nie jest prosta. Na początku XX wieku Palestyna była częścią tureckiego imperium i nikomu się nie śniło, że w tym miejscu może powstać żydowskie państwo. Zwłaszcza że Żydów wówczas tam było niewielu. Najważniejszym problemem wydawała się emancypacja narodowa Arabów. W czasie I wojny światowej wsparli Anglików w walce z Turkami, licząc, że po zwycięstwie będą mogli stworzyć własne państwa. Tak się jednak nie stało. Po I wojnie wielkie mocarstwa zdecydowały, że terytoria arabskie zostaną podzielone jako protektoraty Anglii (Egipt, Transjordania, Irak) oraz Francji (Syria i Liban). W Jerozolimie zaczął urzędować brytyjski gubernator. Elity żydowskie zapamiętały jednak słowa deklaracji szefa brytyjskiej dyplomacji lorda Arthura Balfoura, który w listopadzie 1917 r. obiecał brytyjskim Żydom, że Wielka Brytania będzie wspierać utworzenie w Palestynie „żydowskiej siedziby narodowej”. Marzenie o Palestynie Początkowo idea powrotu Żydów do Palestyny dla nich samych wydawała się mrzonką. Część środowisk żydowskich wspierała procesy emancypacyjne, integrowała się w krajach, gdzie mieszkała. Biedota mieszkająca w sztetelach — małych żydowskich miasteczkach — w Europie Wschodniej marzyła, jak przeżyć do następnego dnia. Wielu wiązało nadzieje z ruchem socjalistycznym, a później komunistycznym, inni czekali na powtórne przyjście Mesjasza. Tym bardziej zaskakujący był pomysł, który w 1896 r. opisał Teodor Herzl, literat i filozof, mieszkający w Wiedniu. Analizując falę antysemityzmu w Europie, Herzl udowadniał, że tylko tworząc własne państwo w swej starej ojczyźnie, czyli w Palestynie, Żydzi będą bezpieczni i znajdą tam warunki do normalnego rozwoju. Książka ukazała się w języku niemieckim pt. „Der Judenstaat” (Państwo żydowskie). Już na początku XX wieku fala antysemickich rozruchów w Rosji (to temat sławnego musicalu „Skrzypek na dachu”) spowodowała, że niektórzy z opuszczających carskie imperium kierowali się na Bliski Wschód. Ruch nasilił się, gdy w Jerozolimie zaczęli rządzić Brytyjczycy, początkowo przychylni żydowskiemu osadnictwu. W 1919 r. w Palestynie mieszkało już 65 tys. Żydów, a w końcu lat 30. już ok. 400 tys. Nadal jednak stanowili mniejszość, gdyż tylko ok. 28 proc. całej ludności tej prowincji. Nowy Izrael Osadnicy tworzyli kibuce, czyli spółdzielnie rolne, gdzie zarówno ziemia, jak i środki produkcji były własnością całej społeczności. Pierwszy z nich, Degania, powstał nad Jeziorem Tyberiadzkim. Wielu z osadników wywodziło się ze środowisk lewicowych, i uwierzyli, że w krainie przodków dane im będzie zbudować lepszy i bardziej sprawiedliwy świat. Kibuce były połączeniem idei syjonistycznych z socjalizmem, niezwykłym eksperymentem społecznym, który faktycznie stworzył nowy naród. Handlarze, rzemieślnicy, geszefciarze i intelektualiści stawali się chłopami zmuszonymi do katorżniczej pracy w ekstremalnie ciężkich, często pustynnych warunkach. Tam stawali się Izraelczykami, ludźmi o zupełnie innej mentalności i świadomości aniżeli Żydzi żyjący w diasporze na całym świecie. Bardzo wielu z osadników po przybyciu do Palestyny zmieniało swoje nazwiska na hebrajskie, jakby podkreślając w ten sposób ostateczne zerwanie z historią europejskiego żydostwa. Tak zrobił Dawid Grűn, urodzony w Płońsku, pierwszy premier Izraela, który w Palestynie został Ben Gurionem, czyli Synem Lwa. Osadnicy wspólnie pracowali i walczyli. Arabowie bowiem szybko zorientowali się, jakie mogą być konsekwencje rozwoju osadnictwa. Ich bojówki najpierw niszczyły zbiory, a później napadały także na osiedla, zabijając ich mieszkańców. Każdy członek kibucu musiał umieć posługiwać się bronią. W dzień pracowano, wieczorem pełniono straż. Wszystko koordynowała tajna organizacja samoobrony Hagana, powstała w 1920 r. — zalążek przyszłej armii Izraela. Jej siła polegała na znakomicie zorganizowanym wywiadzie — Szerut Jediot, czyli Służbie Informacyjnej, zwanej w skrócie Szai. Stworzył ją Ruben Sziloah, syn rabina, który jeszcze nazywał się Zaslawski i pochodził z terenów imperium carskiego. Szai miała swoich ludzi nie tylko w różnych środowiskach arabskich, ale i tam, gdzie żyła diaspora żydowska, a była ona praktycznie wszędzie. Wielka wędrówka Do połowy lat 30. Brytyjczycy tolerowali żydowską imigrację, czyli aliję, później próbowali radykalnie ją zahamować. Wówczas Żydzi stworzyli jedną z najbardziej niezwykłych organizacji XX wieku. Nazywała się Alija Bet i zajęła się organizowaniem nielegalnej imigracji żydowskiej do Palestyny. Dysponowała 60 statkami i samolotami oraz wielką masą samochodów i ciężarówek. Dzięki ogromnemu, sięgającemu dziesiątki milionów dolarów budżetowi, korumpowała wszystkich, od policjantów i pracowników portowych, po urzędników państwowych i dyplomatów. Na całym globie działały tysiące agentów Aliji Bet, którzy dzięki nadajnikom radiowym potrafili koordynować środki transportu w najdziwniejszych miejscach na świecie. Wszystko po to, aby jak największą liczbę Żydów przerzucić na Bliski Wschód. Aliją Bet kierował Saul Awigur. Urodził się na Łotwie jako Saul Meyeroff. Nazwisko zmienił w Palestynie dla upamiętnienia syna Gura, który zginął w walce z Arabami. Awigur oznaczało bowiem ojciec Gura. Bez akcji Aliji Bet, która pracowała także w okresie wojennym, Żydzi nie zdołaliby zgromadzić w Palestynie tylu ludzi, aby poważnie myśleć o powołaniu własnego państwa. Imigrowali do Palestyny także Żydzi z Polski. W drugiej połowie lat 30. doszło do intensywnych kontaktów władz polskich z jednym z liderów syjonistycznej prawicy, pochodzącym z Polski — Władimirem Żabotyńskim. Polscy oficerowie brali udział w szkoleniach bojówek żydowskich, potajemnie sprzedano także spore ilości broni tajnej organizacji wojskowej Irgun, której bojownicy wystąpili w połowie lat 30. z Hagany. Na ich czele stanął Abraham Stern, młody radykał, który chciał, opierając się na dostawach z Polski, stworzyć armię gotową do walki z Brytyjczykami oraz Arabami. Ważną postacią w tym środowisku był także Mieczysław Biegun, znany później pod nowym nazwiskiem jako Menachem Begin, terrorysta, żołnierz i premier Izraela, jedyny, któremu udało się dogadać z Arabami. Najbardziej niezwykłym wyczynem żydowskiej prawicy były rozmowy z nazistami, które zaowocowały zgodą na „transfer” do Palestyny kilkudziesięciu tysięcy niemieckich Żydów. Rozmowy z Adolfem Eichmanem, szefem żydowskiego referatu w Urzędzie Bezpieczeństwa III Rzeszy prowadził pochodzący z Polski Feivel Polkes. Akcję wspierał sam Reinchard Heydrich, jeden z najbliższych współpracowników Hitlera. Narodziny i wojna Historyczna szansa dla syjonistów pojawiła się po II wojnie światowej. Po Szoah, zagładzie europejskich Żydów, idea stworzenia żydowskiego państwa w Palestynie otrzymała poparcie międzynarodowej społeczności. W listopadzie 1947 r. ONZ podjęła rezolucję o podziale Palestyny na część arabską i żydowską. Mandat brytyjski wygasał 15 maja 1948 r. i zarówno Żydzi, jak i Arabowie przygotowali się na ten moment. 14 maja w Tel Awiwie podpisana została deklaracja niepodległości, która powoływała Medinat Izrael — Państwo Izraela. Na jego czele stanął tymczasowy rząd, którego pracami kierował Dawid Ben Gurion. Nowe państwo nie miało konstytucji, aby uniknąć sporów ze środowiskami ortodoksyjnych Żydów, którzy domagali się podkreślenia jego religijnego charakteru, jak i wyznaczonych granic. O ich przebiegu miało zadecydować starcie zbrojne, do którego przygotowywała się od dawna Liga Arabska, skupiająca wszystkie najważniejsze kraje tego regionu. 15 maja 1948 r. kilka samolotów egipskich zbombardowało Tel Awiw, rozpoczynając wojnę, której celem było zniszczenie w zarodku żydowskiego państwa. Atak miał miejsce z kilku stron i uczestniczyły w nim armie Egiptu, Jemenu, Syrii, Transjordanii, Libanu, Iraku. Przeciwko nim stanęła Hagana, którą przekształcono w regularną armię Izraela, oraz cywilna samoobrona. Początkowo Arabowie odnosili sukcesy na wszystkich frontach. Do legendy tej wojny przeszła obrona Starego Miasta w Jerozolimie, zamieszkałego przez mniej więcej tysiąc Żydów. W ich obronie stanęli bojownicy Hagany i Irgunu, łącznie ok. 250 żołnierzy, głównie z elitarnej kompanii szturmowej Palmach, którzy w czasie wojny służyli w brytyjskich siłach specjalnych. Atakowało ich 4 tys. żołnierzy z Legionu Arabskiego oraz jednostki arabskiej samoobrony. Zażarte walki o każdy dom i zaułek trwały ponad tydzień. 28 maja Stare Miasto zostało zdobyte. Tych, którzy przeżyli, wygnano z miasta. Wysadzone zostały w powietrze także 22 synagogi w Jerozolimie. Innym niezwykłym epizodem była obrona kibucu Degania, gdzie członkowie samoobrony, bez ciężkiej broni, butelkami zapalającymi powstrzymali kolumnę syryjskich czołgów prących na Tel Awiw. Nie wiadomo jak dalej potoczyłyby się losy wojny, gdyby 24 maja rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nie nakazała wszystkim stronom konfliktu zawieszenia broni. Izrael wykorzystał ten czas dla wzmocnienia swych pozycji, a także ściągnięcia nowych zapasów broni. Największe dostawy szły z Czechosłowacji. Żydzi zdołali wówczas kupić ogromne ilości broni, amunicji, a przede wszystkim samoloty bojowe. W czasie kolejnych walk jesienią 1948 r. oraz wiosną 1949 r. siły zbrojne Izraela nie tylko zdołały odeprzeć napastników, ale przeszły do kontrofensywy, zajmując nowe terytoria. Obie strony nie oszczędzały ludności cywilnej. Po walkach o lotnisko Lod w lipcu 1948 r. wojska izraelskie wygnały stamtąd na tereny pustynne ponad 50 tys. Arabów. Wielu z nich, a przede wszystkim starcy i dzieci, umarło w czasie tej ewakuacji. Natomiast w czasie walk o Galileę, w październiku 1948 r., doszło do masakr w kilku wioskach arabskich. Żołnierze izraelscy z zimną krwią rozstrzeliwali bezbronnych cywilów, kobiety i dzieci. Strach padł na inne arabskie wioski, przyspieszając ucieczkę Palestyńczyków do sąsiednich krajów arabskich. Świat po raz pierwszy zobaczył, że Żydzi potrafią być równie bezwzględni wobec swych przeciwników, jak sami tego doświadczali w czasie II wojny światowej. Rząd Izraela stanął także wobec dramatycznego konfliktu wewnętrznego. W czerwcu 1948 r. przypłynął do Izraela statek „Atlalena” z tysiącem ochotników na pokładzie oraz wielkimi zasobami broni i amunicji, zakupionymi przez bojowników Irgunu. Rząd domagał się, aby wszystko przejęła armia, bojowcy nie chcieli się na to zgodzić. Ben Gurion nakazał więc zatopić statek wraz z ładunkiem i ludźmi. W walkach zginęło 66 bojowników Irgunu, wielu innych aresztowano. Izrael stanął na krawędzi wojny domowej, ale po kilku dniach kryzys opanowano, a rząd Ben Guriona zachował pełną kontrolę nad wszystkimi formacjami zbrojnymi. Potrafił także skutecznie zabiegać o wsparcie. Największą pomoc finansową nowe państwo otrzymało ze strony USA, ale także ZSRR nieformalnie wspierało rząd w Tel Awiwie. Najważniejsza jednak była reakcja samych Żydów, z których ponad 200 tys. zdecydowało się przyjechać do toczącego dramatyczną walkę państwa. Kłopoty bez końca Wojna 1948—1949 zakończyła się całkowitym zwycięstwem Izraela, który wykorzystał słabe przygotowanie wojsk arabskich, brak jakiejkolwiek koordynacji w ich działaniach, a także znacznie mniejsze zaangażowanie żołnierzy na polu walki. Wiosną 1949 r. Izrael sprytnie zawierał rozejm z poszczególnymi krajami arabskimi, które akceptowały jego zdobycze terytorialne. W efekcie, w porównaniu z planem przedstawionym w rezolucji ONZ w 1947 r., Izrael powiększył swoje terytorium o 21 proc. Ten sukces został okupiony śmiercią ponad 6300 żołnierzy i cywili, straty Arabów były dwukrotnie większe. Najbardziej dramatycznym problemem, który nie został rozwiązany do dnia dzisiejszego, jest kwestia uchodźców arabskich. Ponad 700 tys. Palestyńczyków musiało iść na wygnanie, osiedlając się w Transjordanii, Libanie i Egipcie w rejonie Gazy. Pomimo że Izrael wygrywał kolejne wojny, nie zdołał sobie zapewnić pokoju ze strony arabskich sąsiadów. Jednak jego powstanie, dzięki uporowi, pracy i męstwu kilku pokoleń Żydów, zmieniło bieg historii. Po setkach lat rozwiązana została kwestia żydowska, ale jednocześnie powstały nowe ogniska niepokojów i punktów zapalnych na świecie. opr. mg/mg